ابن‌غانم نورالدین علی بن محمد خزرجی مقدسیاِبْنِ غانِم‌ِ مَقْدِسی، نورالدین علی بن محمد بن علی بن خلیل خزرجی (۹۲۰-۱۰۰۴ق/ ۱۵۱۴-۱۵۹۶م)، فقیه حنفی است. ۱ - محل زندگیتولد و زندگی و وفات او در قاهره بود. ۲ - اساتیدوی پس از حفظ قرآن و فراگیری قرائات هفتگانه در محضر شهاب‌الدین احمد بن علی مقدسی، از قاضی القضاة محمد ابن ابراهیم سدیسی فقه و قرائت آموخت و صحیح بخاری و صحیح مسلم و بخشهایی دیگر از کتب حدیث را از شهاب‌الدین احمد بن عبدالعزیز معروف به ابن نجّار فراگرفت. از دیگر مشایخ او در فقه و حدیث می‌توان شهاب‌الدین احمد بن یونس حلبی معروف به ابن شلبی، ناصرالدین طبلاوی، ابوالحسن بکری و شهاب رملی را نام برد. شیخ او در طریقت کریم‌الدین خلوتی بود. [۱]
محمدامین محبی، خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۸۱، قاهره، ۱۲۸۴ق.
[۲]
محمدامین محبی، خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۸۵، قاهره، ۱۲۸۴ق.
۳ - شاگردانشیخالاسلام خفاجی، شهاب‌الدین غنیمی، ابوالمعالی طالوی دمشقی، حسن بن عمار مصری شرمبلالی و گروه بسیار دیگر از شاگردان او بودند. [۳]
شهاب‌الدین احمد خفاجی، ریحانة الالباء وزهرة الحیاة الدنیا، ج۲، ص۵۳، به کوشش عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۶ق/ ۱۹۶۷م.
[۴]
محمدامین محبی، خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۸۱، قاهره، ۱۲۸۴ق.
[۵]
عبدالله مصطفی مراغی، الفتح المبین فی طبقات الاصولیین، ج۳، ص۹۹، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۳م.
۴ - امامت مدرسه اشرفیهامامت مدرسه اشرفیه و ریاست مدرسان در چند مدرسه قاهره با او بود. [۶]
محمدامین محبی، خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۸۱، قاهره، ۱۲۸۴ق.
۲ بار به حج و ۳ بار به بیت‌المقدس رفت. گفته شده است که به علوم غریبه نیز آشنا بود و آن را به فرزندش که مورد علاقه شدید او بود، آموخت، ولی چون فرزندش از این آموخته‌ها سوء استفاده کرد، ابن غانم حکم به قتل او داد. صوفیه را بزرگ می‌داشت و به آنان با نظری مساعد می‌نگریست. [۷]
محمدامین محبی، خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۸۴، قاهره، ۱۲۸۴ق.
۵ - آثاراز آثار او بُغیة المرتاد فی تصحیح الضاد که همراه با مقابسات توحیدی در هند به چاپ سنگی رسیده و مصائد الشیطان و ذم الهوی، به کوشش ابراهیم محمد جمل، توسط مکتبة القرآن در قاهره چاپ شده است. از آثار خطی او اوضح رمز علی نظم الکنز در فقه حنفی است. اصل کتاب از ابن نجیم (د ۹۷۰ق) است که ابن نصیح آن را به نظم کشیده است. حاجی خلیفه [۸]
حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۵۱۵.
گوید که ابن غانم در این کتاب خرده‌هایی بر ابن نجیم گرفته است. نسخه‌های متعددی از این اثر در کتابخانه‌های جهان وجود دارد دیگر اثر خطی او ذخیرة الناظر، حاشیه‌ای بر الاشباه و النظائر ابن نجیم در فقه حنفی است به گفته حاجی خلیفه، [۹]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۹۹.
تعلیقات ابن غانم بهترین و موجزترین تعلیقاتی است که بر این کتاب نوشته شده است. برای دیگر آثار خطی او به بروکلمان مراجعه شود. ۶ - فهرست منابع(۱) حاجی خلیفه، کشف. (۲) شهاب‌الدین احمد خفاجی، ریحانة الالباء وزهرة الحیاة الدنیا، به کوشش عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۶ق/ ۱۹۶۷م. (۳) محمدامین محبی، خلاصة الاثر، قاهره، ۱۲۸۴ق. (۴) عبدالله مصطفی مراغی، الفتح المبین فی طبقات الاصولیین، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۳م. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌غانم مقدسی»، ج۴، ص۱۵۶۶. |